Vehhabîlerin kutsal toprakların idaresini “de facto” olarak ele geçirmesinden bir sene sonra (1806), Nizam-ı Cedid’in Rumeli’de uygulanması kastıyla Kadı Abdurrahman Paşa kumandasındaki yeni ordunun Çorlu ve havalisinde karşılaştığı muhalefet, tarihe II. Edirne Vakası olarak geçmişti. Akabinde İngiliz filosu İstanbul önlerine kadar gelmiş (1807) ve yaşanan gelişmeler, III. Selim’in hal’ine doğru giden “meşruiyet krizi”nin ana sebeplerini oluşturmuştu. İşbu buhranın ayyuka çıkması, III. Selim’in uzun zamandır mesai sarf ettiği Nizam-ı Cedid projesinin kendisiyle birlikte tarihe karışmasına sebep olmuş ve IV. Mustafa’yı tahta çıkaran (29 Mayıs 1807) iktidar şerikleri, müttefikleri olan yeniçeriler sayesinde oluşturdukları “devr-i sabık”tan kalma şahıs, müessese ve uygulamaları kendi ikballeri uğruna hâk ile yeksan etmişti. Darbeci ekibin siyasî, sosyal ve iktisadî menfaat şebekesini muhafaza gayesiyle giriştikleri ihtilâl, zahirî olarak III. Selim’in şahsına yönelikti fakat esas olarak Nizam-ı Cedid Projesi’ni ve ona dair pratikleri hedef alıyordu. 1807-1808 yılları, yeniçeriliğin ilgasına (15 Haziran 1826) değin sürecek olan ‘terror ala Turca’nın bilfiil baş gösterdiği yıllar olarak tarihe geçti.
Söz konusu devir, devletin ‘erkân-ı erbaası’nın (ilmiye, seyfiye, kalemiye, ehl-i ticaret) varlıklarını idame ettirmek için giriştikleri çeşitli koalisyonlara sahne olmuş ve teorik olarak meriyette olan hukuk pratikte çok kez askıya alınmıştı. Carl Schmitt’in kavramsallaştırmasıyla söylenecek olursa, 1807-1808 yılları istisna hâlinin her yönüyle cari olmaya başladığı bir devirdi. IV. Mustafa’yı tahta çıkaran ekibe karşı, “devr-i sabık” ricâlinden hayatta kalmayı başaranlar da kendi menfaat ve ikbâllerini berdevam kılma kaygısıyla bu sefer evvelde olduğu gibi merkezin (sultanın) değil, çevrenin (ayanların) kudretini dizayn etmeye başlamışlardı. Bu minvâlde Rusçuk yaranı, Alemdar Mustafa Paşa, onun kesesine bakan Sarraf Manuk Mirzayan ve Fransa ile Rusya devletlerinin baskıları gibi çok yönlü tesir ve mücbir sebeplerle IV. Mustafa iktidarı devrilmişti.
Devamı Derin Tarih Mayıs Sayısında…
