Floransa Porselenlerine Osmanlılar Misafir Olmuş

Doğudan Batı’ya yönelen lüks eşya ticaretinin gözdesi olan porselen, ilk defa Çin’de Geç Doğu Han Sülalesi (MS 202-220) döneminde üretilen en sert seramik üründür. Diğer seramik türlerinden içeriği ve üretim aşamaları ile ayrılmaktadır. Pişmiş toprak ürünlerden veya sert seramikten farklı yanı, kaolen ve feldispat karışımından oluşan hamurudur.  Granit kayaçlardan elde edilen bir kil türü olan ve “Çin kili” olarak da bilinen kaolen ile bir tür kristal olan feldispatın oluşturduğu porselen hamuru, 1250-1450°C’de pişirilerek camsı bir yapıya kavuşmaktadır.  İncecik, pürüzsüz ve yarı saydam yapısıyla Çin porselenleri, Avrupa’da büyük rağbet görmüş ve taklitlerinin üretimine neden olmuştur.

Avrupa’da “beyaz altın” olarak nitelenen sert, beyaz ve yarı saydam Çin porselenini üretmek amacıyla uzun yıllar süren araştırma ve denemeler yapılmıştır. Bu çabalar kimyager Johann Friedrich Böttger’in (1682-1719) öncülüğünde, Gottfried Pabst von Ohain (1656-1729) ve doğa bilimci Ehrenfried Walther von Tschirnhaus (1651-1708) tarafından Almanya’da Dresden yakınlarındaki Meissen’de kurulan sert porselen fabrikasında ancak 1708 yılında başarıya ulaşabildi. Böttger ve çalışma arkadaşları, sayısız denemenin ardından, kaolen kullanarak yüksek ısıda pişirilen “Böttger porseleni”ni elde etmeyi başardı. 1710’da Meissen’de Gotik bir saray olan Albrechtsburg’daki fabrika, Saksonya Prensi ve Polonya Kralı (Güçlü) Friedrich August (1670-1733) tarafından açıldı. 1713 yılında da ünlü beyaz sırlı Meissen porselenleri piyasaya çıktı.  Bu başarı endüstriyel casusluk eylemleri ile kısa sürede diğer Avrupa ülkelerine de yayılacaktı.

Viyana Porselen Fabrikası (Wiener Porzellanfabrik) 27 Mayıs 1718’de Kral VI. Karl’ın da bulunduğu bir açılışla hizmete girdi. Avusturya’daki ilk porselen üretimini gerçekleştiren fabrika, açılışından 1744 yılına kadar, Hollandalı Claudius Innocentius du Paquier’e (1679-1751) ait özel bir kuruluş olarak çalışmıştı; bu tarihten kapandığı 1864’e kadar ise imparatorluk fabrikası olarak işletildi. Viyana porselenleri başlangıçta Meissen’den gelen ve porselenin sırrını gizlice beraberlerinde getiren ustalar tarafından üretilmiştir. Meissen’den gelen dekor ustası Konrad Hunger (1717-48) ile fırın ustası Samuel Stöltzel (1685-1737) sayesinde fabrika büyük bir atılım yaptı. Yine Meissen’den, beraberinde çaldığı renk formülleriyle gelen Johann Gregor Höroldt (1696-1775) da özel sırlama teknikleri keşfetmişti.  İlk 40 yıl boyunca Meissen etkisi devam etse de daha sonra Almanya’da Meissen dışında porselen üreten atölyeler, üretimlerini Viyana’nın etkisi altında sürdürmüştür.

Fransa’da ilk kez 1738-56 yılları arasında Vincennes Şatosu’nda kurulan bir fabrikada yumuşak hamurlu ince porselen üretilmiş, 1740’tan itibaren üretim Kral XV. Louis’nin (1710-74) himayesinde sürdürülmüştür. 1753’ten sonra “Manufacture royale de porcelaine” adıyla anılmaya başlanan fabrika 1756’da XV. Louis, Marquise de Pompadour (1721-64) ve sanat direktörü Jean Jacques Bachelier’in (1724-1806) çalışmalarıyla Paris ve Versailles yakınındaki Bellevue Şatosu’na taşındı.  Sèvres Porselen Fabrikası’nın öncülü olan Vincennes’daki fabrika bu süreç içinde üretimine devam etti. Fransız porselenlerinin asıl ünlü grubunu ise Sévres üretimleri oluşturmuştur ki Osmanlı pazarına da hitap eden bir ticarî strateji güdülmüştü.

Devamı Derin Tarih Aralık Sayısında…

Benzer konular