Sansür sonucu ad değiştiren İktiham (İkdam) gazetesinin 15 Mayıs 1912 tarihli bir yazısında da vurgulandığı gibi Trablusgarb’ın işgali İslam dünyasının her tarafında çok büyük tepkilerle karşılanmıştı. Çünkü Müslümanlar bunu doğrudan Hilâfet makamına yapılmış insanlık dışı ve hukuk tanımaz bir saldırı olarak değerlendiriyordu. İngiltere ve Fransa gibi Batılı devletlerin siyasî çıkarları sebebiyle bu saldırıyı çok da memnuniyetle karşılamamaları sebebiyle bu devletlerin işgalleri altındaki coğrafyalarda da büyük bir tepki oluşmuştu. İktiham gazetesi bu tepkilerin hangi coğrafyalarda çıktığı ve tepkilerin asıl sebebinin ne olduğu konusunda şunları yazıyordu:
“Trablusgarb Savaşı münasebetiyle İslam dünyasının her yerinde mütecaviz İtalya’ya karşı tepkiler görülmüştür. Endonezya, Hindistan ve Afganistan’dan başlayarak Rusya Müslümanlarına, Mısır’a, Cezayir’e ve Tunus’a gelinceye kadar çok geniş bir sahada yaşayan milyonlarca insan, dinî hislerinin tesiriyle İtalya’nın Trablusgarb’ı işgal teşebbüsünü İslam Hilâfeti’ne yapılmış bir saldırı olarak nitelendirmişlerdir.”
Bu tepkilerin protesto mitingleri düzenlemek, İtalyan mallarına ve gemilerine malî boykot, açılan kampanyalarla şehit ve gazi ailelerine nakdi yardım toplamak, Osmanlı hazine senetleri satın almak, Osmanlı’nın gemi, uçak ve savaş malzemeleri satın alabilmesi için kampanyalar başlatmak, cephede sağlık faaliyetleri, basın-yayın faaliyetleri, savaşmak için gönüllü olmak, işgalleri altında oldukları İngiltere ve Fransa gibi Batılı devletleri İtalyan işgali ve vahşetini engelleme yolunda sıkıştırma gibi çok farklı alanlarda ancak büyük bir gönüllüler ordusunun ortak faaliyetleri olarak yürütüldüğünü söylemeliyiz. Sadece İtalya değil, Sultan II. Abdülhamid dönemi sonrası İngiltere, Fransa ve Hollanda gibi sömürgeci devletler de İslamî uyanış ya da kendi ifadeleri ile Pan-İslamizm konusunda oldukça tedirgindir artık.
Devamı Derin Tarih Mart Sayısında…
