Prof. Dr. Mustafa Budak İle Söyleşi

Önce Nutuk’u hangi kategoride değer­lendirmek gerekir? Tarihî mi, yoksa siyasî bir metin midir?

Nutuk, bir siyasî liderin belli bir pe­riyotta yaşanmış olayları kendi açı­sından değerlendirdiği/yorumladığı, belgelerle desteklenmiş hatıra nite­liğinde bir eserdir. Daha açık söyler­sek, Mustafa Kemal Paşa’nın 1919-26 yılları arasında Türkiye’de gerçekleş­miş askerî ve siyasî olayları kendi açı­sından yorumladığı, yer yer belgelerle desteklenmiş bir hatırattır. Dolayısıy­la siyasî bir metindir.

Peki Gazi’yi Nutuk’u yazmaya iten se­bepler nelerdi?

Atatürk’e göre Nutuk, “millete he­sap vermek” ve “inkılabımızın an­laşılmasında tarihe medar-ı suhu­let etmek” için kaleme alınmış ve okunmuştur. Bir kere 1927 tarihi çok önemli. Yani Lozan Antlaşması imza­lanmış, Cumhuriyet ilan edilmiş, hi­lafet kaldırılmış, inkılaplar yapılma­ya başlanmış ve en önemlisi, Şeyh Said isyanı patlak vermiş (1925), İzmir suikasti ve muhakemesi (1926) ger­çekleşmiştir. Özellikle son iki olay ba­hane edilerek muhalefet tasfiye edil­miş ya da susturulmuştur. Artık yeni rejimin temelleri atılacaktır. Dünya­da zafer kazanmış bütün siyasî hare­ketler yeni siyasî, sosyal ve ekonomik rejimlerini kurarken hem devr-i sa­bık oluşturur, hem de zafer kazanır­ken hizmet etmiş bazı kişileri tasfiye ederler. Her iki halde de yeni rejim ta­rihten yararlanır. Daha doğru bir de­yişle, her yeni rejim, kendi sistemleri­ni yerleştirmek, onu meşrulaştırmak için tarihten istifade eder. Demem o ki, bu durumlarda siyasî rejim için ta­rih meşrulaştırıcı bir işlev görmüştür.

O zaman Nutuk’u nasıl anlamalıyız?

Her şeyden önce belgelerle örülü bir hatıradır. Dolayısıyla sübjektiftir. Bu sebeple bu tür eserler, diğer hatırat ve dönemle ilgili yapılmış araştırma eserlerine kıyasen değerlendirilmeli­dir. Nutuk, Cumhuriyet rejiminin li­derinin kaleminden çıktığı için yeni devrin tarih yazımında Millî Mücade­le ve erken Cumhuriyet devirleri için kurucu/temel metin kabul edilmiş ve bugüne kadar gelmiştir. Tekrar ediyo­rum: Nutuk, tıpkı Ali Fuad Cebesoy’in Milli Mücadele Hatıraları ve Kâzım Ka­rabekir’in İstiklal Harbimiz adlı eserleri gibi birer hatırattır. Bilimsel araştır­malarda hatıratlara nasıl yaklaşma­mız gerekiyorsa Nutuk’a da öyle yak­laşmalıyız.

Devamı Derin Tarih Ekim Sayısında… 

Benzer konular